door J.B. Baneman
De twee doopboeken van Eibergen, periode 1725-1773, nader bekeken.
[De toegevoegde lijsten kunt u aan het einde van dit artikel in PDF-formaat downloaden.]
Door J.B. Baneman
In de aanhef van het doopboek (R.B.S. nr. 607.4) van de Nederduits Gereformeerde Eibergen, periode 1725-1773, werd door Ds. Rutger Plegher het volgende geschreven:
"Aº 1725
De Inspectoren des Zutphensen Classis, Sluiter, Abbink, en Schomaker, waardige Predikanten te Zutphen, Groenlo, en Wenterswijk, bevindende in de visitatie deser Kerke, dat hier geen Doopboek onder den Predikant waare berustende, dat sij hoog noodig oordeelden; om dat dan, bij het afweesen des eenen, den anderen de aanteekeninge der gedoopten quaam waar te nemen, versochten de Predikant Rutger Plegher dat hij om die reede bovengemelt, en meer andere die daar van konnen gegeven worden, mochte de meede aantekeninge der gedoopten op hem neemen; welk billik en gansch dienstig versoeck den zelven niet heeft konnen, noch willen afslaan, omdat hij van de hooge noodsaakelijkheijd overtuijgt waare, als wel weetende dat bij het oopenstaan van de Predikant en de Schoolmeesters Plaatze het aanschrieven van den gedoopten, door den Koster versuimt is, die het sijn werk waare geweest, dat te doen, doordien hij de voordeelen daar op staande alleen getrokken heeft als uit het Doopboek onder den Schoolmeester berustende, kan gesien worden, en heeft ten dien einde dit werck begonnen, met den aanvang sijnes Predik Ampt en wel sodanig, dat hij niet alleen des Vaders beijde Naamen, maar die van de Moeder, heeft ten papiere gebracht, omdat de leste aanteekeninge, al zo hoog noodig oordeelde, als de eerste, zijnde op den 4 maart des Jaars onses Heeren Jezus Christus 1725 den dag sijner bevestiging begonnen."
De dominee heeft woord gehouden en aldus is geschied. Eindelijk een doopboek zoals het behoort te zijn. De beide namen van zowel vader als moeder zijn in de meeste gevallen netjes vermeld. In de beginperiode, voornamelijk tussen 1725 en 1730, was het even moeilijk; in een aantal akten is in de tekst een stukje ruimte vrijgehouden, waarin kennelijk nog een naam, meestal de achternaam van de moeder, ingevuld had moeten worden.
Ds. Rutger Plegher heeft de akten ingeschreven tot 10.7.1768. Niet lang daarna overleed hij en zijn ambt werd overgenomen door Ds. Barent Smits.
En zo ontstonden er twee doopboeken over dezelfde periode, want er was reeds een doopboek dat werd bijgehouden door de schoolmeester.
- Je wordt nieuwsgierig, want als er twee doopboeken zijn, dan ga je het ene met het andere vergelijken. En bij het vergelijken zijn veel verschillen geconstateerd. Het is natuurlijk frappant dat in het ene doopboek 2.1.1729 een zoon Jan wordt gedoopt en in het andere een dochter Janna; of 20.12.1767 zoon Garrit Jan / dochter Garritjen; 23.7.1769 dochter Hendrika / zoon Hendrik; 12.11.1769 dochter Johanna / zoon Johannes.
Niet zo opzienbarend zijn de vele spellingsvarianten in de namen en de verschillen in de datum van meestal enkele dagen. Maar de meest opvallende verschillen zoals afwijkende namen van de dopeling en van vader en moeder en ook van ontbrekende akten, vindt u in de bij dit artikel toegevoegde lijsten.
Is er een verklaring te geven hoe een aantal verschillen is ontstaan?
Het vermoeden bestaat dat Ds. Rutger Plegher met de betreffende inschrijvingen vanaf 1725 op een later tijdstip, vermoedelijk na 1755, daadwerkelijk is begonnen. Hij had dus een achterstand van ca. 30 jaar in te halen. Er zijn aanwijzingen dat de dominee de meeste gegevens tot ca. 1756 heeft overgenomen uit het schoolmeestersboek. De gegevens werden door hem aangevuld en vaak uitvoeriger beschreven. Hij zal zijn eigen kladaantekeningen gehad hebben en hij had natuurlijk ook nog de beschikking over het trouwboek waaruit hij, zo is gebleken, ook informatie haalde.
Maar wat gebeurt er als je gegevens overneemt en overschrijft? Dan worden er fouten gemaakt en die zijn geconstateerd.
Steekproefsgewijze:
Voor een aantal akten is een verklaring te geven dat de door de predikant ingeschreven doopnaam zeer twijfelachtig is, t.w.:
- Akten d.d.: • 2.1.1729 (eerste inschrijving); • 6.11.1729 (tweede inschrijving); • 17.2.1737 (eerste inschrijving); • 1.1.1745; • 8.6.1747; • 18.2.1753; • 14.9.1755 (tweede inschrijving). In de eerste akte erna wordt door de predikant een gelijkluidende doopnaam ingeschreven.
- Akten d.d.: • 31.11.1737 (tweede inschrijving); • 20.3.1749. In de eerste akte ervoor wordt door de predikant een gelijkluidende doopnaam ingeschreven.
- Akte d.d. 25.1.1728 (eerste inschrijving). In de tweede akte erna met dezelfde datum 25.1.1728 wordt door de predikant een gelijkluidende doopnaam ingeschreven.
- Akten d.d.: • 13.8.1730; • 24.10.1734; • 21.9.1738 (eerste inschrijving); • 20.11.1740 (eerste inschrijving); • 25.6.1741; • 20.10.1748; • 16.5.1751. In de eerste akte erna wordt in het schoolmeestersboek een gelijkluidende doopnaam ingeschreven en deze akte ontbreekt in het predikantenboek.
- Twee akten d.d. 6.5.1736. De doopnamen zijn verwisseld. In het schoolmeestersboek zijn deze namen gecorrigeerd.
- De in de akte d.d. 3.1.1734 vermelde naam van de vrouw van Derck Hofmans, t.w. Hermina Sweerinck, wordt in de eerste akte ervoor d.d. 1.1.1734 door de dominee ook als echtgenote van Berend Scheepers toegedicht.
De hoofdletter "L".
Dat de predikant de door de schoolmeester geschreven hoofdletter "L" in een aantal gevallen aanzag voor een "H" en dus foutief overnam, blijkt uit de volgende akten (vergelijking schoolmeester versus predikant):
- Naam van de vader: Akten d.d.: • 25.9.1730 Lammers - Hammers / • 27.1.1731 Leurinck - Heuvink / • 10.5.1733 Luessinck - Huesing / • 16.1.1735 Lammers - Hammers
- Naam van de moeder: Akte d.d. 5.9.1729 Lammers - Hammers
Er zijn meer verschillen te vinden waarvoor mogelijk een verklaring is te geven. Ik ben dus niet volledig. Komt de door u gezochte naam (of afgeleide naam) voor in dit artikel en de toegevoegde lijsten, dan is het extra opletten indien u de gegevens of uit het ene of uit het andere doopboek opneemt in uw genealogie of kwartierstaat, of anderszins.
Een kopie van het originele register van het doopboek van de predikant, periode 4.3.1725 t/m 4.7.1773, is te raadplegen in de studiezaal in het Gelders Archief te Arnhem onder R.B.S. nr. 607.4.
Een kopie van het originele register van het doopboek van de schoolmeester, periode 11.1.1725 t/m 21.11.1773, is op microfiche te raadplegen in de studiezaal van het Centraal Bureau voor Genealogie te Den Haag (C.B.G.). Een kopie van een gedeelte van het register, periode 11.1.1725 t/m 9.10.1746, is ook te raadplegen in de studiezaal van het Gelders Archief te Arnhem onder R.B.S. nr. 607.3. De gegevens van de doopinschrijvingen na 9.10.1746 van dit schoolmeestersboek kunt u in Arnhem dus niet vinden in de zogenaamde blauwe klappers.
----------------------------------------------------
Toegevoegde lijsten (in PDF-formaat):